روان‌درمانی (روان‌کاوی) نوعی درمان است که می‌تواند به افراد در مواجهه با طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان و چالش‌های عاطفی کمک کند. روان‌درمانی نه تنها می‌تواند به کاهش علائم کمک کند، بلکه برخی از انواع آن می‌توانند به شناسایی ریشه‌های روان‌شناختی مشکلات فرد کمک کنند تا فرد بتواند عملکرد بهتری داشته باشد و به بهبودی و سلامت عاطفی بیشتری دست یابد. شرایطی که می‌توان با روان‌درمانی به آن‌ها کمک کرد شامل کنار آمدن با رویدادهای استرس‌زای زندگی، تأثیر تروما، بیماری‌های جسمی یا فقدان مانند مرگ عزیزان و همچنین اختلالات خاص سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب می‌شود. انواع مختلفی از روان‌درمانی وجود دارد و برخی از انواع آن ممکن است برای شرایط بالینی خاصی مناسب‌تر باشند. روان‌درمانی ممکن است همراه با دارو یا سایر درمان‌ها استفاده شود.
جلسات روان درمانی
حیطه و ماهیت جلسات
روان‌درمانی، که با اصطلاحاتی مانند "گفتاردرمانی" یا "درمان با مشاوره" نیز شناخته می‌شود، طی جلسات درمانی که به صورت فردی، خانوادگی، زوجی یا گروهی برگزار می‌گردد، به طیف وسیعی از مسائل مربوط به سلامت روان در کودکان و بزرگسالان رسیدگی می‌کند. این جلسات معمولا به صورت سرپایی و با فرکانس یک جلسه در هفته به مدت ۴۵ تا ۵۰ دقیقه برگزار می‌شود.
نقش‌های کلیدی
موفقیت در روان‌درمانی مستلزم مشارکت فعالانه‌ی هر دو طرف، یعنی مراجع (فرد تحت درمان) و درمانگر است. ایجاد یک رابطه‌ی درمانی مبتنی بر اعتماد و احترام، زمینه‌ی لازم برای همکاری مؤثر و دستیابی به نتایج مطلوب در طی جلسات را فراهم می‌آورد.
طول دوره درمان
مدت زمان جلسات روان‌درمانی می‌تواند بسته به ماهیت مشکلات مراجع، کوتاه‌مدت (چند هفته تا چند ماه) برای رسیدگی به چالش‌های مقطعی یا بلندمدت (چند ماه تا چند سال) برای بررسی و درمان مسائل ریشه‌ای و پیچیده‌تر، متغیر باشد. اهداف خاص درمان، طول دوره و فواصل زمانی بین جلسات، با مشارکت و توافق مراجع و درمانگر تعیین می‌گردد.
محرمانه بودن
رعایت اصل محرمانه بودن، یکی از ارکان اساسی جلسات روان‌درمانی است. مراجعان می‌توانند با آسودگی خاطر، احساسات و افکار درونی خود را با درمانگر در میان بگذارند. بدیهی است که هرگونه تماس فیزیکی صمیمانه در این رابطه حرفه‌ای، به هیچ وجه مناسب یا قابل پذیرش نمی‌باشد.
روان‌درمانی و دارودرمانی
در حوزه‌ی درمان اختلالات روانپزشکی، رویکردی جامع با بهره‌گیری از روان‌درمانی و دارودرمانی به صورت توأم، اغلب نتایج درمانی بهتری را برای مراجعین به همراه دارد. این در حالی است که در برخی شرایط خاص، ممکن است تجویز دارو به تنهایی ضروری تلقی شود و در موارد دیگر، روان‌درمانی به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته شود.
متخصصین حوزه‌ی سلامت روان، پس از انجام ارزیابی‌های دقیق، طرح درمانی مناسب را با در نظر گرفتن شرایط اختصاصی هر فرد، تدوین می‌کنند. در بسیاری از موارد، ترکیب بهینه‌ی روان‌درمانی و دارودرمانی می‌تواند زمینه‌ی بهبودی سریع‌تر و پایدارتر را برای مراجع فراهم سازد.
علاوه بر مداخلات درمانی مذکور، نباید از اهمیت سبک زندگی سالم در ارتقاء سلامت روان غافل شد. رعایت الگوهای تغذیه‌ی سالم، فعالیت بدنی منظم و برخورداری از خواب کافی، می‌تواند به عنوان مکمل ارزشمندی در کنار درمان‌های دارویی و روان‌درمانی عمل کرده و روند بهبودی و دستیابی به سلامت روان را تسهیل نماید.
روان درمانی؛ موثر یا غیر موثر؟
تحقیقات نشان داده است که اکثر افرادی که روان درمانی را تجربه می‌کنند، کاهش علائم را احساس کرده و عملکرد بهتری در زندگی روزمره خود دارند. حدود 75 درصد از افرادی که وارد فرایند روان درمانی می‌شوند، تا حدودی از آن بهره‌مند می‌گردند.
روان درمانی به بهبود سلامت عاطفی و روانی کمک کرده و با تغییرات مثبت در مغز و بدن مرتبط است. مزایای آن شامل کاهش روزهای بیماری، کم شدن ناتوانی، مشکلات پزشکی کمتر و رضایت شغلی بیشتر است.
با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری مغز، محققان توانسته‌اند تغییرات مغزی را پس از گذراندن دوره روان درمانی در فرد مشاهده کنند. مطالعات متعددی تغییرات مغزی را در افراد مبتلا به بیماری‌های روانی (از جمله افسردگی، اختلال هراس، PTSD و سایر شرایط) ناشی از گذراندن دوره روان درمانی شناسایی کرده‌اند. در اکثر موارد، تغییرات مغزی ناشی از روان درمانی مشابه تغییرات ناشی از دارو درمانی بود.
برای اینکه بیشترین بهره را از روان درمانی ببرید، با درمانگر خود همکاری داشته باشید، صادق و روراست باشید و برنامه درمانی توافق شده را دنبال کنید. تکالیف بین جلسات، مانند نوشتن در دفترچه خاطرات یا تمرین آنچه در مورد آن صحبت کرده‌اید را انجام دهید.
انواع روان‌درمانی
روانپزشکان و سایر متخصصان سلامت روان از انواع مختلفی از درمان برای کمک به مراجعان خود استفاده می‌کنند. انتخاب نوع درمان بستگی به نوع بیماری، شرایط خاص بیمار و ترجیحات او دارد. روانپزشکان و درمانگران دیگر ممکن است برای تأمین بهتر نیازهای مراجع، عناصر و رویکردهای مختلف را با هم ترکیب کنند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
به افراد کمک می‌کند الگوهای ناسالم یا ناکارآمد فکر و رفتار را شناسایی و تغییر دهند و آن‌ها را با افکار دقیق‌تر و رفتارهای کارآمد جایگزین کنند. این روش به فرد کمک می‌کند تا روی مشکلات فعلی و راه حل‌های آن‌ها تمرکز بهتری داشته باشد. CBT اغلب شامل تمرین مهارت‌های جدید در « دنیای واقعی » است. این روش درمانی می‌تواند برای درمان اختلالات مختلفی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات مرتبط با تروما و اختلالات خوردن مفید باشد. به عنوان مثال، CBT می‌تواند به فردی که دچار افسردگی است کمک کند تا الگوهای فکری یا رفتاری غیرمفید یا ناسازگار را که به افسردگی او دامن می‌زنند، شناسایی و تغییر دهد.
درمان بین فردی (IPT)
نوعی درمان کوتاه‌مدت است که به بیماران کمک می‌کند تا مسائل و مشکلات رابطه‌ای آزاردهنده‌ای که با آن‌ها درگیر هستند، مانند سوگ حل‌نشده، تغییرات در نقش‌های اجتماعی یا شغلی، درگیری با افراد مهم زندگی و مشکلات مربوط به ارتباط با دیگران را درک کنند. IPT می‌تواند به افراد کمک کند تا روش‌های سالم بیان احساسات و راه‌های بهبود ارتباط و نحوه‌ی تعامل با دیگران را بیاموزند. این روش درمانی اغلب برای درمان افسردگی استفاده می‌شود.
درمان رفتاری دیالکتیکی (DBT)
نوع خاصی از CBT است که به تنظیم مؤثرتر هیجانات کمک می‌کند. این روش اغلب برای درمان افرادی که افکار مزمن خودکشی دارند و افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، اختلالات خوردن و PTSD استفاده می‌شود. DBT مهارت‌های جدیدی را به افراد می‌آموزد تا مسئولیت شخصی برای تغییر الگوهای رفتاری ناسالم یا مخرب را بر عهده بگیرند. این روش درمانی ترکیبی از جلسات فردی و گروهی است.
روان‌درمانی پویشی
بر این باور است که رفتار و سلامت روان ریشه در کودکی و تجربیات گذشته دارند. این روش درمانی شامل آگاه‌سازی فرد نسبت به احساساتی می‌شود که ممکن است ناخودآگاه (خارج از آگاهی فرد) باشند. فرد با درمانگر همکاری می‌کند تا خودآگاهی خود را بهبود بخشد و الگوهای ریشه‌دار را تغییر دهد تا بتواند کنترل بیشتری روی زندگی خود داشته باشد.
تحلیل روانی
نوعی درمان فشرده‌تر از روان‌درمانی پویشی است. جلسات تحليل روانی معمولاً سه بار یا بیشتر در هفته برگزار می‌شود.
درمان حمایتی:
از طریق راهنمایی و تشویق به بیماران کمک می‌کند تا منابع خود را توسعه دهند. این روش به تقویت عزت نفس، کاهش اضطراب، تقویت مکانیسم‌های مقابله و بهبود عملکرد اجتماعی و جامعه‌ای فرد کمک می‌کند. درمان حمایتی به بیماران کمک می‌کند تا با مسائل مربوط به شرایط سلامت روان خود که بر سایر جنبه‌های زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، مقابله کنند.
درمان‌های تکمیلی:
علاوه بر موارد فوق، گاهی از درمان‌های دیگری نیز همراه با روان‌درمانی استفاده می‌شود، از جمله:
- درمان با کمک حیوانات: کار با سگ، اسب یا سایر حیوانات برای ایجاد آرامش، کمک به برقراری ارتباط و مقابله با تروما.
- درمان با هنرهای تجسمی: استفاده از هنر، رقص، نمایش، موسیقی و شعر درمانی.
- بازی درمانی: به کودکان کمک می‌کند تا احساسات خود را شناسایی و در مورد آن‌ها صحبت کنند.
چگونگی درمان افسردگی
افسردگی قابل درمان است و روش‌های مختلفی برای بهبود علائم و کمک به فرد برای بازگشت به زندگی عادی وجود دارد. درمان به طور معمول شامل روان‌درمانی و گاهی اوقات مصرف دارو می‌شود.
روان‌درمانی:
- طیف گسترده‌ای از متخصصان سلامت روان می‌توانند روان‌درمانی را ارائه دهند، از جمله روانپزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی دارای مجوز، درمانگران ازدواج و خانواده دارای مجوز و سایر متخصصان با آموزش تخصصی در زمینه روان‌درمانی.
- روانپزشکان علاوه بر روان‌درمانی، پزشک نیز هستند و می‌توانند دارو تجویز کنند و همچنین به رد هرگونه بیماری زمینه‌ای (یا دارویی) که ممکن است باعث ایجاد این وضعیت شود، کمک کنند. به عنوان مثال، کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده یا مصرف برخی داروها می‌توانند علائم افسردگی ایجاد کنند.
یافتن درمانگر مناسب:
- پیدا کردن روانپزشک یا درمانگری که فرد بتواند به خوبی با او ارتباط برقرار کند، اهمیت دارد. منابع ارجاع شامل پزشکان عمومی، انجمن‌های روانپزشکی محلی، دانشکده‌های پزشکی، مراکز بهداشت جامعه، برنامه‌های کمک به کارکنان (EAP) در محل کار و منابع آنلاین (به لینک‌های وب‌سایت‌های یابنده‌ی درمانگر در انتهای متن مراجعه کنید) است.
برای دسترسی به اصل مقاله اینجا کلیک نمایید. همچنین برای مطالعه بیشتر در این باره می‌توانید به صفحه " روان درمانی چیست؟ " مراجعه فرمایید.
05 خرداد 1403
دیدگاه خود را بنویسید